PARAFUDR
İç aşırı ( anahtarlama işlemleri, harmonikler, yüklerin aniden devreden çıkması, faz-toprak kısa devre arızaları, eş potansiyel dağılımın yapılmaması sonucu elektrostatik desarj olayları) ve dış aşırı (yıldırım) gerilimlere karşı elektrik techizatlarını koruyan cihazlara Parafudr denir. Parafudr normal şartlarda yalıtkandır. Yüksek gerilim uygulandığında iletken olur.
Parafudrlar üç tip koruma sağlar. Bunlar
Yıldırım Darbe Gerilimine Karşı Koruma (Tip-1)
Şebeke Aşırı Gerilimine Karşı Koruma (Tip-2)
Data ve Sinyal Hatların korunması (Tip-3).
Yıldırım Darbe Koruma (Tip-1):
Yıldırım Darbe Gerilimine Karşı Koruma Sağlayan Parafudrlar Tip-1 veya B Tipi (LPZ 0 Lightning protection zone (yıldırımdan korunma bölgesi)0)
Yıldırıma direk maruz kalacak yerlerde kullanılır (Trafo, Ana Dağıtım Panosu, İnvertör). Yıldırım Darbe Parafudrları data sheetinde 10/350 µsn olarak belirtilir.
10 µsn Yıldırım Darbesinin maksimum değere ulaştığı süre.
350 µsn Yıldırım Darbesinin değerinin yarılandığı süredir.
Şebeke Darbe Koruma (Tip-2):
Şebeke Darbe Gerilimine Karşı Koruma Sağlayan Parafudrlar Tip-2 veya C Tipi (LPZ 1 Lightning protection zone (yıldırımdan korunma bölgesi)1)
Şebeke Darbe Parafudrları data sheetinde 8/20 µsn olarak belirtilir.
8 µsn Şebeke Darbesinin maksimum değere ulaştığı süre
20 µsn Şebeke Darbe değerinin yarıya indiği süredir.
Yıldırım-Şebeke Darbe Koruma (Tip1+Tip2):
Tip1 ve Tip2 Parafudrların birlikte kullanılmasıdır. B+C tipi olarak da ifade edilir. Yıldırım ve Şebeke Gerilim Koruma Sağlanır.
Data ve Sinyal Hatlarının Koruma (Tip3):
Haberleşme Modüllerinin, Cat-5,Cat-6 haberleşme kablolarının, 12/24/48 V AC ve DC güç kaynaklarının, Kameraların POE (Power Over Ethernet) girişlerinin yıldırım ve aşırı gerilimlere karşı korunmasında kullanılan parafurlardır. D sınıfı parafudrlardır.
Parafudr Seçimi:
Binada veya binanın 50 metre etrafında paratoner var ise binanın ana giriş enerji besleme panosuna sayaçtan önce konmalıdır.
Yıldırım binaya paratoner ile isabet ederse yarısı toprağa iletilir, yarısıda şebekeye dağılır. Bu sebepten Tip-1 paratoner konmalıdır. Tip-1 ile Tip-2 de birlikte kullanılabilir.
Binada veya binanın 50 metre etrafında paratoner yok ise bina içi dağıtım panolarına şebeke aşırı gerilimlerine karşı korumak için Tip-2 parafudr, sayaçtan sonra konulur.
Bina içi dağıtım panolarına 30 metre uzaktaki data,sinyal hattı,telekomünikasyon,uydu,bilgisayar gibi önemli yükler için Tip-3 parafudrlar kullanılır.
Parafudrların Sınıflandırılması
A-Yapılışlarına Göre Sınıflandırma:
1- Değişken Dirençli Parafudrlar:
Yapısı atlama aralıkları (seri eklatör) ve değişken dirençlerden oluşur. Aşırı gerilimde direnç değeri azalır. Aşırı gerilim atlama aralıklarından geçerek,toprağa iletilir. Aşırı gerilim değeri azaldıkça, parafudr’un direnci artar. Parafudr Faz ile toprak arasına bağlıdır.
2- Metal Oksit Dirençli Parafudrlar:
Yapısında atlama aralıkları (seri eklatör) bulunmaz. Değişken direnç blokları yerine metal oksit direnç bloğu (ZnO) bulunur.Metal oksit parafudrlar hep devrede çalışırlar. Normal şartlardada küçük seviyede akım geçirirler. Değişken dirençli parafudrlara göre daha güvenilir ve daha hızlı aşırı gerilimi toprağa akıtır.
3- Borulu Parafudrlar:
Aşırı gerilim sonucu oluşan akımı direnç kullanılmadan toprağa akıtılır. Aşırı gerilim sonucu boru içinde oluşan ark akımı basınçlı gaz ile söndürülür.
4- Deşarj Tüplü Parafudrlar:
Aşırı gerilim sonucu oluşan akımı direnç kullanılmadan toprağa akıtılır.
B-Çalışma Gerilimlerine Göre Sınıflandırma:
1- Alçak Gerilim Parafudr:
Çalışma gerilim değeri 250 ile 415 Volt arasında değişir. Monafaze ve Trifaze AG hatlarına bağlanır.
2- Yüksek Gerilim Parafudr:
Çalışma gerilim değeri 1000 Volt üzeridir. Yapısında metal oksit dirençler vardır. Çalışma gerilim değeri arttıkça parafudr boyutuda artar. Porselen veya polimer malzeme dış kılıflı üretilirler. Şalt sahalarında, trafo korumada kullanılır.
C-Kullanım Yerine Göre Sınıflandırma:
1- Faz Parafudrları:
Faz ile toprak arasına bağlana parafudra Faz Parafudr denir.
2- Yıldız Noktası Parafudrları:
Trafoların Yıldız Noktası ile toprak arasına konulan parafudrlardır.
Parafudrların Etiket Bilgileri:
Uc (Parafudr Sürekli Çalışma Gerilim Değeri):
Parafudr bağlantı uçlarına sürekli uygulanabilecek RMS (etkin) gerilim değeridir. Parafudr çalışma geriliminden büyük seviyeye bağlanırsa zarar görür.
Up (Parafudr Gerilim Koruma Seviyesi):
Aşırı gerilim darbesinin (yıldırım,şebeke darbe) parafudr da düşürüldüğü gerilim seviyesidir.
Iimp (Yıldırım Darbe Değeri):
Parafudr dayanabileceği 10/350 µs yıldırım darbe deşarj akım değeridir birimi kA.
Imax (Şebeke Darbe Değeri):
Parafudr 1 kez 8/20 µs deki şebeke darbesinde deşarj edebileceği maksimum akım değeri birimi kA
In (Nominal Akım Değeri):
Parafudrun sorunsuz çalıştığı akım değeri.Bir diğer ismi anma boşalma-deşarj akım değeri. Birimi kA
5kA ile 10 kA arasında değişir. 5 kA yıldırımın seyrek olduğu yerlerde, 10 kA ise yıldırımın yoğun olduğu yerlerde kullanılır.
Parafudrlar ile ilgili bilgiler:
Yıldırım Koruma amaçlı kullanılan parafudrların toprak barası ile bağlantısında en az 16 mm2 kesitli bakır kablo kullanılır.
Şebeke aşırı akım koruma amaçlı kullanılan parafudrların toprak barası bağlantısında en az 6 mm2 kesitli bakır kablo kullanılır.
B ve C tipi Tip-1 ve Tip-2 parafudrlar elektrik techizatlarına paralel bağlanır.
D Tipi Tip-3 parafudrlar ise korudukları cihaza seri olarak bağlanır.
Parafudrlardan önce sigorta kullanılacaksa; kullanılacak sigorta değeri Ana girişteki sigorta değerinden büyük olmamalıdır. Kullanılan sigorta NH sigorta olmalıdır. Tip-1 parafudrlarda 125 A NH sigorta; Tip-2 parafudrlarda 63A NH sigorta kullanılabilir. Havai hatların yer altı enerji kabloları ile bağlandığı noktaya parafudr konmalıdır. Yer altı kablosu uzunluğu 30 metreden büyükse kablonun iki tarafınada parafudr konulmalıdır. Trafo önündede mutlaka parafudr bulunmalıdır.
Yorumlar
Yorum Yaz