GERİLİM TRAFOSU
GERİLİM TRAFOSU:
Elektrik Sistemlerinde devreye paralel olarak bağlanan, primer devreden geçen gerilim değerini belirli oranda, faz farkı 0 derece olacak şekilde düşüren ölçü trafolarına denir.
GERİLİM TRAFOSU İÇ YAPISI:
Gerilim Trafosunun İç Yapısı Sargılar, Nüve ve İzalosyon Malzemesinden oluşur.
1. Sargılar: Sargılar Primer ve Sekonder Sargı olmak üzere iki çeşittir.
Primer Sargı: Gerilimin Yüksek Olduğu tarafa paralel olarak bağlanan kısımdır. Bu sebepten ince kesitli, çok sipir (sarımlı) iletken kullanılır.
Sekonder Sargı: Gerilimin düşük olduğu kısımda bulunan ölçü aletlerine bağlanan sargıdır.Kalın kesitli ve az sarımlıdır.
2. Manyetik Nüve:
Sargıların sarıldığı, ince silisli saçların trafonun güç değerlerine göre, uygun kesitte paketlenip,preslenen metal kısma denir.
3. İzolasyon Malzemesi:
Sargı ile trafo gövdesi arasında izolasyonu sağlamak için kullanılırlar. Böylece sargı ile gövde arasında kısa devre oluşumu engellenmiş olur.
Kuru tip trafolarda izolasyon epoksi reçine ile, yağlı tip trafolarda yağ ile izolasyon sağlanır.
GERİLİM TRAFOSU NASIL ÇALIŞIR?
Gerilim Trafosunun primer sargısından akım geçtiğinde, trafo nüvesinde manyetik akı oluşur. Oluşan bu manyetik akı, nüve üzerinde devresini tamamladığından, trafonun sekonder kısmında gerilim indüklenir.
GERİLİM TRAFOSU ÇEŞİTLERİ:
Gerilim Trafoları Gerilim Seviyesine Göre, İzolasyon Tipine Göre, Kullanım Yerine Göre çeşitleri bulunmaktadır.
A. Gerilim Seviyesine Göre:
1- Alçak Gerilim Gerilim Trafosu : Fazlar arası gerilim 1000 V kadar olan yerlerde kullanıllan gerilim trafolarıdır. Yaygın olarak kullanılmazlar. Faz-Faz arası gerilimin 400 V büyük olan trafoların gerilim değerinin düşürülmesinde kullanılır.
2- OG Gerilim Trafosu : Faz-faz arası gerilimi 36 kV kadar olan tesislerde kullanılır. OG Giriş Hücrelerinde yaygın olarak kullanılır.
3- YG Gerilim Trafosu : Faz-faz arası gerilimi 550 kV kadar olan sahası tesislerinde kullanılır. YG Gerilim Trafoları yağlı tip trafolardır. Endüktif ve kapasitif tip olarak üretimektedirler.
B. İzolasyon Şekline Göre:
1- Kuru Tip Gerilim Trafosu : Trafo sargılarının gövde ile arasında izolasyon katı maddeler epoksi reçine,kağıt gibi malzemeler ile sağlanır.Bu trafolar tamir edilemezler. 72 kV kadar olan elektrik tesislerinde kullanılmaktadır.
2- Yağlı Tip Gerilim Trafosu : Trafo sargılarının gövde ile arasında izolasyon özel trafo yağı ile sağlanır. Bu trafolar tamir edilebilir. Ancak zamanla trafo yağında eksilmeler, kirlenme ve aşırı yüklenme durumunda yağın dielektrik katsayısı azalması ve kimyasal yapısının bozulması sonucu gaz oluşumu oluşabilmektedir. Bu yüzden belirli periyotlarla trafo yağının kontrol ve testlerinin yaptırılması gerekmektedir. 550 kV seviyesine kadar olan YG tesislerinde kullanılmaktadır.
C. Kullanıldıkları Yere Göre:
1- Dahili Tip Gerilim Trafosu : Bina içi olarak adlandırılırlar. Dış ortamda kullanılmayan, pano ve og hücreleri gibi kapalı ortamda kullanılan gerilim trafolarıdır.
2- Harici Tip Gerilim Trafosu : Bina dışı olarak adlandırılırlar. Dış ortamda kullanılan (şalt sahası gibi) gerilim trafolarıdır. Bu trafolar dış ortam hava şartlarına daha dayanıklıdırlar.
GERİLİM TRAFOSU ETİKET BİLGİLERİ:
Gerilim trafosu etiketinde, trafo ile ilgili teknik bilgiler bulunmaktadır.
1. Primer Anma (Nominal) Gerilimi: Gerilim trafosunun üretiminde baz alınan ve nominal çalışma şartını belirten primer gerilim değeridir. Gerilim trafoları primer anma geriliminin 1.2 katına kadar sürekli olarak dayanabilir. Up ile gösterilir. Primer anma gerilim değeri 3.3-6.3-10.5-15.8-24-34.5 kV veya bu gerilimlerin (kök3) bölüm değeridir. Daha yüksek gerilimlerde kullanılan faz-toprak gerilim trafosu kullanıldığından primer anma gerilim değeri 154 / kök3 veya 380 / kök3 kV olarak üretilirler.
2. Sekonder Anma (Nominal) Gerilimi: Gerilim trafosunun üretiminde baz alınan ve nominal çalışma şartını belirten sekonder gerilim değeridir. Us ile gösterilir. Faz-faz arası gerilim trafolarında 100-110-115-120 V, faz-toprak arası gerilim trafolarında bu değerlerin kök3 bölümüdür. Gerilim trafosunun sekonderine bağlanacak olan ölçü aletleri giriş değerleri, gerilim trafosunun sekonder çıkış gerilimine göre üretilirler.
3. Dönüştürme Oranı: Gerilim trafosunun primer sargısına uygulanan gerilim değerinin, sekonder sargısından alınan gerilim değerine oranına denir. Etikette 34500/100 V, 1000/100 V olarak gösterilir.
4. Sargı Oranı: Gerilim trafosunun primer sargı sipir (sarım) sayısının, sekonder sargı sipir (sarım) sayısına oranına denir. ns ile gösterilir.
5. Çalışma ve İzolasyon Gerilim Değeri: Gerilim trafosunun çalıştığı gerilim seviyesi ve yıldırım,manevra işlemleri sonucu oluşan aşırı gerilimlerde gerilim trafosu izolasyonunun dayanabileceği gerilim seviyesi etikette kV olarak gösterilir.
Örnek: 0.6 / 3 kV Burda 0.6 kV çalışma gerilim değeri
3 kV akım trafosu izolasyon dayanma gerilim değeri
6. Görünür Güç Değeri: Gerilim trafosunun sekonderine bağlanabilecek yük gücü değerinin Volt-Amper cinsinden gösterilmesidir.
Örnek: 3 VA
Buna göre gerilim trafosu sekonderine bağlanan koruma rölesi ve ölçü aletlerinin güç kaybı değeri, akım trafosu etiketinde belirtilen güç değerinden fazla olmaması gerekmektedir.
7.Doyma Katsayısı: Gerilim trafosunun sekonderinden, bazen nominal gerilim değerinden yüksek değerler ölçülebilir. Bu Gerilim trafosunun magnetik nüvesinin doyuma gitmesinden ve mevcut yük miktarının rezonans şartını oluşturmasından kaynaklanır.
8. Nominal (Anma) Çalışma Frekansı:
Gerilim trafosunun hatasız olarak çalışabileceği frekans değeridir. Ülkemizde bu değer 50 Hz dir.
9.İzolasyon Tipi:
Gerilim trafosunun sargı ile gövde arasındaki izolasyon tipi etikette gösterilmektedir. Etikette K harfi ile gösteriliyorsa bu kuru tip, izolasyon malzemesi epoksi reçine anlamına gelmektedir. Eğer Y harfi ile gösteriyorsa bu yağlı tip,izolasyon malzemesi yağ anlamına gelmektedir.
10. Çalışma Hata Oranı ve Hata Sınıfı:
Gerilim trafosunun primer gerilim değeri, trafonun nüve ve demir kayıplarından ötürü, primer gerilimin sekonder gerilime oranı, etikette belirtilen trafo dönüştürme oranına eşit olmaz.
Ölçü amaçlı kullanılan gerilim trafolarında hata değerleri 0.1-0.2-0.5-1-3-5 iken koruma trafolarında 3P-6P değerleri kullanılır.
Ölçme amaçlı gerilim trafolarının doğruluk sınıfı anma gerilim değerinin %80-%120’ si ve anma yükünün %25-%100 arasında, koruma amaçlı gerilim trafolarında ise anma geriliminin %5 - %120 ve anma yükünün %25-%100 arasında geçerlidir. Gerilim trafosu etiketinde Cl,SN, 3P, 6P olarak gösterilir. 3P,6P Koruma amaçlı kullanılan gerilim trafolarıdır.
GERİLİM TRAFOSU ALIRKEN DİKKAT EDİLECEK HUSULAR:
1. Gerilim Trafosu Primer Nominal çalışma gerilim değeri (3-380 kV)
2. Gerilim Trafosu Dönüştürme Oranı (34.5/0.1 kV)
3. Gerilim Trafosu Güç Değeri (VA)
4. Gerilim Trafosu Kullanım Tipi (Faz-faz,faz-toprak;)
6. Gerilim Trafosu Aşırı GerilimKatsayısı (İzolasyon Gerilim Değeri)
GERİLİM TRAFOSU POLARİTE UÇLARININ BELİRLENMESİ:
Gerilim trafosunun primer gerilim giriş ucuna karşılık gelen sekonder ucuna polarite ucu denir. Polarite uçları ölçü aletlerine ve koruma rölesine doğru bağlanması gerekmektedir. Aksi durumda gerilim trafosunun sekonderine bağlanan ölçü aletleri (aktif sayaç, reaktif sayaç vb.) ve koruma rölelerinin hatalı ölçüm yapmasına sebep olur.
GERİLİM TRAFOSU BAĞLANTI ÇEŞİTLERİ:
Üç fazlı sistemlerde gerilim trafoları, faz-faz ve faz-toprak arası olmak üzere montaj edilir.
Faz-Toprak Arası Montaj: Her faza ayrı ayrı gerilim trafosu bağlanır. Gerilim trafosunun polarite olmayan ucu toprağa, diğer ucu ise hatta bağlanır. Faz-toprak arası bağlantısıda gerilim trafosu üzerindeki voltaj, faz-faz arası gerilim değerin 1/ kök3 değerindedir. Faz-toprak arası kullanılan gerilim trafoları, çift sekonder çıkışlıdır. Bu uçlardan bir tanesi ölçü aletlerine, diğer uç ise koruma rölesine bağlanır.
Faz-Faz Arası Montaj: 36 kV kadar Dengeli 3-fazlı sistemlerde, iki faz arasına gerilim gerilim trafosu bağlanır. Bu gerilim trafolarının primerinde 2 tane izolatör çıkışı bulunur. Bu trafolardan şebekeye 2 tane bağlanır.
GERİLİM TRAFOSU MONTAJ YAPILIRKEN DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR:
36 kV kadar olan sistemlerde gerilim trafosunun primer kısmına faz-faz arası bağlantı yapılırken sigorta kullanılır.
Tüm gerilim seviyelerinde, gerilim trafosunun sekonder çıkış uçlarından 1 tanesine, ölçü aletleri ve koruma rölesi zarar görmemesi için sigorta konulur.
Gerilim Trafosunun sekonder ucu yük altında iken kısa devre edilmez.
Gerilim trafosunun primerinden sekonderine bir kısa devre arızası durumunda, ölçü aletlerinin zarar görmemesi ve insanların çarpılmaması için, sekonder sargının polarite olmayan ucu topraklanır.
Gerilim Trafoları İle İlgili Detaylı Bilgi İçin Linke Tıklayınız...
Yorumlar
Yorum Yaz